Ilustracja: Widok pałacu Kadetów, dawniej Kazimierzowskiego. Zygmunt Vogel. Źródło: wikimedia.org.
Edycja: Adam A. PSZCZÓŁKOWSKI 2020.
Uwaga! Edytor pisownię uwspółcześnił, interpunkcję uporządkował, tekst na akapity podzielił.
4. Sejmik przedkoronacyjny. 29 października 1764. Wybór posłów na Sejm Koronacyjny. Wybór posłów do króla. Wybór komisarzy ds. rekompensat od wojska rosyjskiego. Wybór dystrybutora soli suchedniowej. Odszkodowania dla pogorzelców. Instrukcje poselskie.
Źródło: AGAD, Ciechanowskie Wyroki Zjazdowe, sygn. 5
[s. 207]
Laudum sejmiku przedkoronacjonalnego na Sejm Coronationis Najjaśniejszego Pana Naszego Miłościwego Stanisława Augusta 1764-to Anno uchwalone.
[s. 208]
Actum in Arce Ciechanoviensi sub Interregno, feria sexta, die Festi Commemorationis Fidelium Defunctorum [2 listopada] Anno Domini 1764.
Officium praesens castrensis capitanei ciechanoviensis laudum comitio ante Coronatialium Terrea Ciechanoviensis infrascriptum per Illustres Magnificos Dignitarios, Officiales ac Incolas Terrae Ciechanoviensis, vigore literarum universalium ab Illustrissimi Primate Regni emanationis electionis Illustrium Magnificum Nuntium confectum, ad personalem oblationis Generosi Constantini Nosarzewski reproducens ad acticandum suscepit in serie verborum sequenti.
[Potwierdzenie przyjęcia tego dokumentu – AGAD, Ciechanowskie grodzkie relacje i oblaty, sygn. 27, k. 353v]
[s. 209]
My rady, dygnitarze, urzędnicy i całe rycerstwo Ziemi Ciechanowskiej, konformując się ad effectum Konstytucji na Sejmie Walnym Warszawskim immediate przeszłym Electionis Najjaśniejszego Króla Imci Pana Naszego Miłościwego Stanisława Augusta, szczęśliwie panować nam zaczynającego, per ordines Regni postanowionej, tudziesz stosując się do Uniwersału od Jaśnie Oświeconego Xiążęcia Imci Prymasa Korony Polskiej i Wielkiego Xięstwa Litewskiego, do Ziemi naszej wydanego, dzień dzisiejszy sejmikowi antekoronacjalnemu dla Ziemi naszej in ordine obrania posłów na Sejm Coronationis, blisko w Warszawie następujący, determinujących, do miasta Jego Królewskiej Mości Ciechanowa, na miejsce obradom publicznym z dawności przyzwoite i uprzywilejowane, zjechaliśmy.
Na którym to sejmiku przez Jaśnie Wielmożnego Imci Pana Narzymskiego, podkomorzego Ziemi naszej, qua primum in ordine officialem publico ore zagajonym, najprzód e medio kilku kompetytorów do laski marszałkowskiej konkurujących Wielmożnego Imci Pana Zygmunta Grabowskiego, podsędka ziemskiego ciechanowskiego, w tej Ziemi emeritum virum, za dyrektora, czyli marszałka koła naszego teraźniejszego zgodnemi głosami congregatae nobilitatis obraliśmy, przydając mu pro assessoribus Wielmożnych Ichmościów Panów, z powiatu sąchockiego Jana Łopackiego, skarbnika ciechanowskiego, Antoniego Zielińskiego, podstolego zawkrzeńskiego, a z powiatu ciechanowskiego Michała Ciemniewskiego, skarbnika czerniechowskiego, Jana Karskiego, sędziego kapturowego ciechanowskiego, a z powiatu przasnyskiego Tomasza Mchowieckiego, komornika granicznego ciechanowskiego i Józefa Bromirskiego, podstolica kijowskiego.
Gdy zaś tenże Wielmożny Imci Pan Marszałek koła naszego Ichmościów pretendujących funkcji poselskiej, to jest Jaśnie Wielmożnego Imci Pana Narzymskiego, podkomorzego Ziemi naszej i Jaśnie Wielmożnego Imci Pana Podoskiego, starostę rypińskiego, tudziesz Wielmożnego Imci Pana Nosarzewskiego, sędziego ziemskiego ciechanowskiego, pro candidatis tejże funkcji poselskiej ogłosił, i do wolnego obrania electrici (sic!) nobilitati podał, gdzie eo in passu Jaśnie Wielmożny Imci Pan Stanisław Narzymski, podkomorzy ciechanowski, zgodnemi głosy eligentis nobilitatis za pierwszego posła został ogłoszony i obrany. Za drugiego zaś posła ex candidatis una pars eligentium Wielmożnego Imci Pana Nosarzewskiego, sędziego ziemskiego ciechanowskiego, a drudzy Jaśnie Wielmożnego Imci Pana Podoskiego, starostę rypińskiego, discordibus votis ogłaszali. Więc referując się w takowej cyrkumstancji do prawa pospolitego ziemiom województwa mazowieckiego [s. 210] służącego ad suffragia w tej mierze expiscanda przez Wielmożnego Imci Pana marszałka koła naszego in attendentia Wielmożnych Ichmościów Panów assessorów connotendum przystąpiliśmy. Aże Wielmożny Imć Pan Antoni Nosarzewski, sędzia ziemski ciechanowski suffragiami głosów eligentium przez Wielmożnego Imci Pana marszałka konotowanemi wota Jaśnie Wielmożnemu Imci Panu Podoskiemu, staroście rypińskiemu, służące (?) przewyższającemi do funkcji poselskiej został zaszczycony. Przeto tegosz Wielmożnego Imci Pana Nosarzewskiego, sędziego ziemskiego ciechanowskiego, drugiego posła uti pluralitate suffragiorum obranego mieć chcemy i tychże Jaśnie Wielmożnych Ichmościów Panów Stanisława z Narzymia Narzymskiego, podkomorzego i Antoniego Nosarzewskiego, sędziego ziemskiego ciechanowskiego, modo suprascripto obranych, meritis et gestis rectefactorum w Ojczyźnie dystyngujących się za aktualnych posłów Ziemi naszej Ciechanowskiej na Sejm Walny Coronationis, w Warszawie blisko przypadający, e medio nostri delegujemy. Z tym obowiązkiem, aby desideria Ziemi naszej w materiach, nie tylko do dobra i porządku prywatnego tejże Ziemi regulujących się, ale etiam bonum publicum całej Ojczyzny w sobie zawierających, w teraźniejszym kole rycerskim skoncentrowanych, w instrukcji osobliwej spisanej punctatim ułożonych, na tymże przyszłym Sejmie Coronationis in facie stanów Rzeczypospolitej promować i przez sejmowe postanowienie do najpożądańszego skutku przyprowadzić oraz w innych materiach ku dobru publicznemu ściągających się zniózłszy się cum statibus Regni, zbawiennie radzić i prawo stanowić raczyli.
Niepodobna nam przytłumić milczeniem ukontentowania naszego z obranego z wyboru (?) i cnót wysoce szacownych z największemi wieków przeszłych i naszych równającego monarchom Najjaśniejszego Króla Imci Pana Naszego Miłościwego Stanisława Augusta. Więc za posłów do tegoż Najjaśniejszego Monarchy, osobnych od sejmowych, wybraliśmy z pomiędzy siebie Wielmożnych Ichmościów Panów Michała Kickiego, stolnika bracławskiego i Antoniego Pęczkowskiego, cześnika żydaczewskiego, ażeby byli do tak dobrotliwego Pana wierności i przywiązania naszego rzetelnemi ex pozytorami. Dla których osobliwą instrukcję Jaśnie Wielmożnemu Imci Panu marszałkowi koła naszego napisać i podpisać zleciliśmy.
Że dla różnych przyczyn znajdują się in visceribus kraju naszego wojska rosyjskie swoim sumptem żyjące, które naturalnie bez furażów i żywności obejść się nie mogą. Przeto dla ułożenia w tym dobrego porządku, ażeby in turbido niektórzy z współziomków naszych nie byli ukrzywdzeni, obraliśmy e gremio nostri Wielmożnych Ichmościów Panów komisarzów z powiatu sąchockiego Stanisława Młodzianowskiego, pisarza sądów kapturowych ciechanowskich, z powiatu ciechanowskiego [s. 211] Jana Smoleńskiego, cześnikowicza nurskiego, z powiatu przasnyskiego Piotra Zembrzuskiego, podwojewodzego ciechanowskiego, sędziów kapturowych ciechanowskich, którzy zniózszy się z komendą przerzeczonych wojsk rosyjskich, sposób wydania tychże furażów ad certam quantitatem umówią, ugodę na cenę sprawiedliwą uczynią, miarę jednakową postanowią, płacę monetą dobrą podług redukcji ostrzegą, bez uciemiężenia dóbr szlacheckich, jako królewskich i duchownych, nie respektując na nikogo, sposób sprawiedliwy do wywiezienia tych furażów i prowiantów obmyślą. Za którą publiczną usługą obowiązuje się Ziemia nasza w przyszłym czasie tymże Wielmożnym Ichmościom Panom komissarzom przyzwoitą uczynić rekompensę.
Ponieważ Imć Pan Jakub Zelkowski, burgrabia grodzki ciechanowski, laudo anteriori do wydawania assygnacji na sól suchedniową na naszą Ziemię pro Anno proxime venturo 1765-to należącą, naznaczony dystrybutor fatis occubuit. Przeto in eius locum Imci Pana Ludwika Kozickiego, burgrabiego itidem grodzkiego ciechanowskiego ad obeundum hoc munus obligujemy.
Aże mediante Constitutione na Sejmie Convocationis immediate przeszłym generał ziem mazowieckich /: na którym pomienione ziemie deputatów na Trybunał Koronny i komissarzów na Komissję Radomską w kościele warszawskim Wielebnych Xięży Augustynianów zwykły obierać :/ jest zniesiony, a obieranie deputatów w własnych ziemiach /: salva alternata :/ jest determinowane. In vim zaś Komissji Radomskiej, Komissja Skarbowa i Wojskowa Warszawska oraz i komissarze na nie są naznaczeni. Za który to generał w kościele warszawskim Wielebnych Xięży Augustynianów praktykowany, cisz Wielebni Xięża Augustynianie Warszawscy dwie beczki soli suchedniowej od Ziemi Ciechanowskiej corocznie partycypowali, dlaczego in futurum jedną beczkę tejże soli pro re kościoła farskiego ciechanowskiego, gdzie wszystkie nasze publiczne obrady peraguntur, a drugą Konwentowi Ciechanowskiemu Augustyniańskiemu applikujemy.
Mając osobliwszy wzgląd na niemałą szkodę z racji pogorzenia przez współbraci naszych poniesioną, in vim czego dla Ichmościów Panów posesorów wsi Ossowca Szlacheckiego w czasie niedawnym de integro zgorzałej z proweniencji czopowego [s. 212] i szelężnego złotych polskich 300, tudziesz Imci Panu Maciejowi Żbikowskiemu de Łyczki Pogąsty znaczną szkodę przez pożar ogniowy ponoszącemu, z tejże proweniencji złotych polskich 50. Praeviis na to assignationis od Jaśnie Wielmożnego Imci Pana podkomorzego Ziemi naszej subsequendis determinujemy. Którą kwotę 300 złotych polskich Ichmościom obywatelom Ossowca Szlacheckiego assygnowaną, Wielmożny Imć Pan Tomasz Mchowiecki, komornik graniczny Ziemi Ciechanowskiej, jako bliski sąsiad, między tychże Ichmościów obywatelów Ossowca Szlacheckiego, pogorzelców, sprawiedliwie raczy rozdyspartymentować.
Które to laudum teraźniejsze, czyli postanowienie sejmikowe uchwał naszych oraz i instrukcja dla Jaśnie Wielmożnych Ichmościów Panów posłów na Sejm Coronationis Warszawski praesenti sancito z Ziemi naszej obranych spisaną, Wielmożnemu Imci Panu marszałkowi koła naszego wraz z Wielmożnemi Ichmość Panami assessorami podpisać zlecamy.
Działo się w Ciechanowie in loco consultationum solito, die 29 Octobris Anno Domini 1764-to.
Zygmunt Grabowski, podsędek ziemski ciechanowski, marszałek koła rycerskiego, mp.
Jan Łopacki, s[karbnik] c[iechanowski], assessor, mp.
Antoni Zieliński, p[odstoli] Z[iemi] Z[awkrzeńskiej], assessor z powiatu sąchockiego, mp.
M[ichał] z Radzanowa Ciemniewski, assessor, mp.
Jan Karski, a[sesor] Z[iemi] C[iechanowskiej], s[ędzia] k[apturowy] c[iechanowski], mp.
Tomasz Mchowiecki, k[omormik] g[raniczny] Z[iemi] C[iechanowskiej], assessor, mp.
Józef Bromirski, p[odstolic] k[ijowski], assessor, mp.
Originale circa acta praesentia est relictum.
[s. 216 – dopisek]
Actum in Arce Ciechanoviensi sub Interregno, feria sexta, ipso die Festi Commemorationis Fidelium Defunctorum Anno Domini 1764-to.
Officium praesens castrensis capitanei ciechanoviensis instructionem infrascriptum offerente Generoso Constantino Nosarzewski ad acta sua suscepit in tenore tali.
[Potwierdzenie przyjęcia tego dokumentu – AGAD, Ciechanowskie grodzkie relacje i oblaty, sygn. 27, k. 348]
[s. 213]
Instrukcja Jaśnie Wielmożnym Ichmość Panom Stanisławowi z Narzymia Narzymskiemu, podkomorzemu i Antoniemu Nosarzewskiemu, sędziemu ziemskiemu ciechanowskim na Sejm Coronationis na Sejmiku przedsejmowym z Ziemi Ciechanowskiej obranym posłom, dnia 29 Października 1764 roku dana i zalecona.
1. Powszechną radość i ukontentowanie z wyniesienia na Tron Polski Najjaśniejszego Króla Imci jako Pana secundum Cor Populi, Ichmość Panowie Posłowie nasi oświadczą, tudziesz najobfitsze życzenia i najprzyzwoitsze uszanowania wyrażą oraz ojcowskiej opiece i pańskim względom Ziemię naszą oddadzą.
2. Dosyć zgodna i dawniejsze bezkrólewia porządkiem i spokojnością przewyższająca elekcja Najjaśniejszego Króla Imci, jako w zachowaniu najistotniejszej części prawa, to jest wolnego głosu, szczęśliwie zaszła, tak onej utrzymanie, że jest celem do usilności myśli obywatelskich, wyrażą to w najgorliwszym oświadczeniu, a do tej ubezpieczenia węzeł złączonych Konfederacji Obojga Narodów, że jest najgruntowniejszą twierdzą, przeto nie prędzej do rozwiązania onego przystąpią aż się Rz-plita w swoich, tak względem zaszłej króla panującego elekcji, jako też w urządzeniu potrzeb kraju ubezpieczy.
3. O nieodstępną actorum interregni, jako to praw na Sejmie przeszłym konwokacyjnym i elekcyjnym dla pożytku Rz-plitej pracowicie i przezornie nastąpionych i ustanowionych tudziesz uchwał oraz koniunkcji Konfederacji Koronnej i Litewskiej zalecamy Ichmościom Panom posłom staranie.
4. Jako przez Sejm Convocationis naznaczeni są do korrektury Trybunału i praw komissarze, tudziesz do ułożenia pewnych i niewątpliwych praw o sukcesji, tak żeby projekta przez nich ułożone z nieomylnym na każdym Sejmie poprawiania abusuum sposobem były, jak najdoskonalej ułożone i postanowione, jako też inne Sejmu Convocationis materie, dobra pospolitego tyczące się, jak najlepiej udoskonalone były, skutecznemu staraniu Ichmość Panów posłów praecommittimus.
5. Gdy Rz-plita per Pacta Conventa przywróciła iuri majestatico mennicę i bicie monety, więc jako pro lucro & commodo publico Jego Królewska Mość przyjąć w tym raczył staranie dla uwolnienia kraju od wprowadzonej złej monety, tak żeby to bicie monety pożyteczny w sprawiedliwym onej walorze odebrało swój skutek Ichmość Panowie posłowie upraszać mają.
6. Szkoła Rycerska jako jest przez najsposobniejszą w niej młodzi szlacheckiej edukacją summopere dla Rz-plitej potrzebną, gdy w tym podług obowiązku Pactorum Conventorum Najjaśniejszy Pan przedsięweźmie myśli, zalecamy Ichmościom Panom posłom, [s. 214] aby na następującym Sejmie de modo erectionis radząc, sposób ufundowania i utrzymania onej ułożyli.
7. Rozporządzenie wygodnego kursu poczty, tak żeby każde województwo, ziemia i powiat mieli z niej swoją wygodę jako per Pacta Conventa poruczone jest Jego Królewskiej Mości, tak aby bez uciążliwej od listów płacy do skutku przyprowadzone było instabunt Ichmość Panowie posłowie.
8. Projekt podatku ultimae consumentiae dla ulżenia dobrom ziemskim w podatkach, aby był z potrzebną na wszystkie okoliczności uwagą ułożony, rekomendujemy Ichmościom Panom posłom.
9. O approbację Funduszu Ichmość Panien Kanoniczek Warszawskich jako stanowi szlacheckiemu pożytecznego zalecamy. Starania, tudziesz Fundację Imciów Xięży Scholarum Piarum, tak w Warszawie, jako i we Lwowie na młódź szlachecką na 20 osób uboższych szlachty, cum victu et amictu, przez Imci Xiędza Głowińskiego, suffragana lwowskiego, ustanowionej. Podobnemuż staraniu Ichmościów Panów posłów praecommittimus, ażeby bardzo dawny Fundusz od Xiążąt Mazowieckich [na rzecz] Wielmożnych Ojców Augustynianów Ciechanowskich uczyniony, a potym przez różne osoby aukcjonowany i opatrzony in toto approbetur. Na inne zaś żadne Fundusze Ichmość Panowie posłowie nie pozwolą.
10. Lex Sumptuaria z kluby i exekucji swojej przez zadawnienie wypadła, dla wprowadzonych do narodu zbytków potrzebna, żeby ułożona byłą rekomendujemy.
11. Jako Prowincja Wielkiego Xięstwa Litewskiego z innemi prowincjami koronnemi unum idemque formant Corpus Rei Publica, tak domawiać się będą usilnie Ichmość Panowie posłowie coaequationem iurium, ażeby naznaczone były także w Xięstwie Litewskim komissje, tak ekonomiczna, jako i wojskowa seu Consilium Bellicum na wzór komissji w Koronie.
12. Dopraszać się będą łaski Jego Królewskiej Mości Pana Naszego Miłościwego, aby drugi tysiąc beczek soli suchedniowej in recessu dawniejszych Konstytucji, mianowicie 1736 roku, zostawiony pro emolumento Ziemi naszej był sejmową Konstytucją naznaczony, gdyż nasza Ziemia Ciechanowska w obywatelów equestris ordinis nad inne ziemie Xięstwa Mazowieckiego obfitująca, tylko 1000 beczek soli powiatowej partycypuje. Oraz do majestatu Najjaśniejszego Pana suplikować będą Ichmość Panowie posłowie, ażeby solarium od tejże soli powiatowej non elevatiori praetio, ale [s. 215] podług dawnego zwyczaju w Skarbie Jego Królewskiej Mości było płacone.
13. Lubo przez uchwałę Sejmu Konwokacyjnego komissja ad revisionem archivi Ziemi Ciechanowskiej jest determinowana, gdy jednak dotychczas taż komissja żadnego nie wzięła skutku, więc Ichmość Panowie posłowie dołożą swego starania na teraźniejszym Sejmie, aby modi et media certa per sancitum publicum w tej okoliczności jak najprędszej exekucji, z racji zbyt zdezolowanego archiwum potrzebującego adinveniantur.
14. Wielmożny Imć Pan Kazimierz Brzozowski, pisarz ziemski i grodzki naszej Ziemi Ciechanowskiej, wieloletnością wieku swego obłożony i dawniejszemi pro publico pracami na siłach wycieńczony, dla której słabości i straconego wzroku nie może być zdolnym do zadosyć uczynienia funkcji swojej, więc aby Ziemia nasza przez to uszczerbku in cursu iustitiae nie miała w sądach ziemskich i grodzkich, jak najusilniejszego dołożą starania Ichmość Panowie posłowie o naznaczenie dla wyręczenia pomienionego Imci Pana pisarza z prac, których sam obiire z przyczyn wyżej wzmiankowanych nie może, surrogatora. Na którą surrogację Imci Pana Thomasza Mchowieckiego, komornika granicznego ciechanowskiego, parem huic muneri z zadawnionych zasług w Ziemi et ex capacitate rekomendujemy. Salvo jednak proventu z kancelarii ad vitae tempora dla Imci Pana Brzozowskiego, pisarza. Żeby zaś prace Imci Pana surrogatora miały gratitudinem, prowent z dekretarza onemu, aby był applikowany. O tym także pamięć mieć będą Ichmość Panowie posłowie, ażeby susceptant circa acta przysięgły & bene possessionatus w naszej Ziemi podług praw naszych mazowieckich znajdował się zawsze.
15. Że Żydzi przestępując dawne prawa ważą się w handle sobie zakazane wdawać, zaczym Ichmość Panowie posłowie dołożą w tym pilności i starania, aby odtąd nie ważyli się końmi, wołmi, skurami, tudziesz wszelkim leśnym towarem kupczyć, pod konfiskacją tego towaru każdego na każdym miejscu, in quovis foro, ad cuiusvis instantiam i pod rygorem [s. 216] w dawniejszych Konstytucjach na nich założonym.
16. Na żadne indygenaty i nobilitacje Ichmość Panowie posłowie nie pozwolą.
17. O urzędy dla liczności obywatelów Ziemi naszej nowe, zacząwszy od chorążego aż do skarbnika powiatu przasnyskiego, którzy po urzędnikach ciechanowskich miejsce i głosy mieć mają starania Ichmość Panowie posłowie dołożą.
18. Na ostatek desideria nie tylko w teraźniejszej instrukcji opisane, ale też i punkta w instrukcji na przeszłą konwokacją zawierające się jako to de modo concludendorum consiliorum de augenda militia, o zniesienie pogłównego i podymnego, tudziesz i w innych wszelkich materiach, do pożytku, uszczęśliwienia i ucalenia dobra pospolitego ściągających się, a mianowicie libertatis sentiendi et iuris verandi, pieczołowitości, activitati & dexteritati Ichmościów Panów posłów rekomendują się.
Zygmunt Grabowski, podsędek ziemski ciechanowski, marszałek koła rycerskiego, mp.
Jan Łopacki, s[karbnik] c[iechanowski], assessor, mp.
Antoni Zieliński, p[odstoli] Z[iemi] Z[awkrzeńskiej], assessor z powiatu sąchockiego, mp.
Michał z Radzanowa Ciemniewski, assessor, mp.
Jan Karski, a[sesor] Z[iemi] C[iechanowskiej], s[ędzia] k[apturowy] c[iechanowski], mp.
Tomasz Mchowiecki, k[omornik] g[raniczny] Z[iemi] C[iechanowskiej], assessor, mp.
Józef Bromirski, p[odstolic] k[ijowski], assessorz powiatu przasnyskiego, mp.
Originale circa acta est relictum.
